پیام مدیر:سلسله مهارت های زندگی (۱ ـ مهارت نه گفتن)

تعریف مهارت های زندگی:

مهارتهای روانی – اجتماعی که به ما کمک می‌کنند با نیازها و چالش‌های زندگی روزمره بهتر کنار بیاییم.

قصد داریم شمارا با چندین مهارتهای زندگی و اینکه چه چیزهایی را باید به عنوان مهارت زندگی ضروری دانست و یادگیری آن را توصیه کرد آشنا سازیم.

مهارت نه گفتن

اگر از عهده ی کاری بر نمی آییم و یا به هر دلیلی اعم از دوست نداشتن،راضی نبودن و یا نتوانستن انجام خواسته های دیگران نمی توانیم خواسته هایشان را برآورده ساریم باید در همان لحظه وبا قاطعیت و بدون خجالت و کم رویی «نه» بگوییم.

خویشتنداری یا نه گفتن در وهله‏ ی اول نیازمند یک نیروی بازدارنده درونی است و دستیابی به این نیرو علاوه بر باور و اعتقاد نیازمند تمرین است و کنترل امیال همان خویشتنداری است باور و اعتقاد به خویشتنداری به انسان جهت می‏دهد مثلاً کسی از استعمال مواد مخدر خودداری می‏کند به این دلیل که برای جسم و روان او ضرر دارد  یا مقاومت می‏کند و نه می‏گوید به این دلیل که حرام و موجب ناخشنودی خداوند است.

ضرورت تمرین به خویشتنداری از این مبنا ریشه می‏گیرد  که پنداریم خویشتنداری خود یک عمل (کنش) است و به هیچ‏وجه به معنای دست روی دست‏ نهادن نیست. در این صورت زمانی خویشنداری معنا می‏دهد که فرد در موقعیت انجام دادن یک عمل ناروا و یا در مسیر میل و انگیزه انجام آن قرار گیرد و آ‏ن‏گاه خودداری کرده و با کوشش (کم یا زیاد) از مهلکه ارتکاب آن برهد. علی(ع) بیان می دارند که پیامبر فرمودند:ای فرزند آدم کار نیک را انجام ده و کار بد راواگذار اگر چنین کنی در راه راست قرار خواهی داشت. (نهج البلاغه، خطبه۱۷۶)

آدمی با قدرت اختیارش شناخته می‏شود بسیاری از انسان‏ها به هیچ وجه انسان‏های ازاد و مختاری نیستند. شخصی که به تمام محرک‏های بیرونی پاسخ مثبت دهد و در اکثر قریب به اتفاق موارد ناخودآگاه خود را با وضعیت پیرامون تطبیق می‏دهد. نمی‏تواند انسان مختاری باشد. این انسان قدرت ((نه)) گفتن به هیچ‏یک از این محرک‏ها را ندارد.کسانی که از قدرت «نه گفتن» عاجز باشند همواره در روابط با دیگران با مشکل مواجه شده و احساس امنیت نمی کنند و اگر این مهارت را کسب کرده باشیم در موقع لزوم می توانیم با تقاضای نامناسب دیگران مخالفت کنیم پیامبر اکرم(ص) فرمودند: با مجاهدت می‌توان بر عادتهای بد چیره شد.حضرت علی (ع) هم بیان می‌دارند که: با هوای نفس مخالفت کن تا سالم بمانی و از دنیا روی بگردان تا غنیمت یابی.

از کلمات گهربار حضرت امیر(ع) استفاده می شود که برای رسیدن به توانایی مزبور تمرین می‏تواند قدرت خویشتنداری را در انسان ایجاد کرده و یا افزایش دهد. میل آدمی هر لحظه به سویی می‏رود و همه لذات را طلب می‏کند برخی از این لذات روا و برخی ناروایند. مسئله این است که برای برخورداری انسان از قدرتی که بتواند در مواقع لازم دست از لذّت ناروا بکشد باید در مواقع متعدد این توانایی را با تمرین در خود ایجاد کرده و آن را به یک عادت تبدیل کند. البته این سخن نه بدان معناست که آدمی باید دائماً با خواسته‏ های مشروع خود بستیزد بلکه مراد این است که تا زمان رسیدن به توانایی روش کنترل را تمرین نماید.

• راه‏کارهایی برای نه گفتن                                                       

1. گفتن کلمه ((نه)) به شیوه مستقیم به طرف مقابل به گونه‏ای که قاطعیت در صدا و رفتار موج بزند
2. جایگزین کردن مظاهر وابستگی (انتخاب دوستی دیگر – عوض کردن باشگاه ورزشی و…)
3. داشتن هدف: ((هرچه انسان در هدفش مصمم‏تر باشد راحت‏تر می‏تواند به عوامل مزاحم نه بگوید))

• پیامد‏های فقدان  مهارت نه گفتن                

1. از دست دادن قدرت تفکّر: به دنبال هوس و هوس رفتن یعنی هر کجا که نسیم‏های هوس انسان می‏ وزد عمل آدم به همان سو برود هر چه خواست بگوید، هر چه خواست بنگرد، هر چه خواست بخورد و هر چه خواست بپوشد. همین دوره‌ی عدم بلوغ و طفولیت تفکّر و اراده است زیرا این فرد نمی‏اندیشد این فرد به سرعت مبادرت به عمل می‏‏کند.
2. از دست دادن توان تقسیم ‏بندی:انسانی که قدرت تفکّر خود را از دست داد انتخاب نمی‏کند و در منظومه فکری این فرد تقسیم به خوب و بد و یا خوب و خوب‏تر یا خوبترین وجود ندارد یعنی به سلسله مراتب اخلّاقی فکر نمی‏کند.

از نگاه علی رفتار خویشتندارانه رفتاری است که شخص با استفاده از آن بر اساس یک تقسیم‏بندی زندگی می‏کند: «به آنچه پایدار است علاقمند و آنچه ناپایدار است روی‏گردان است»

بنابراین خویشتنداری و بر خویش حاکم و مالک بودن از صفات بارز انسان خردمند است که عقل قوی و نیرومند او توانسته بر قوای حیوانی حاکم شود و اختیار خویش را در کف گیرد از این روست که حضرت علی(ع) فی فرماید:خردمند  برنفس خویش مالک باشد به ویژه در سه حال: هنگامی که خشمگین است و هنگامی که تمایل به انجام کاری دارد و هنگامی که ترسناک است زیرا که خشم غضب عامل بسیاری خطاها ست و شدت رضایت و شدت خوف هم ممکن نفس رابه اعمال غیر طبیعی کند.