مصادیق عبودیت
الف:ادای فرایض:
انسان عبد و خدا مولا است بدیهی است که فرمان برداری عبد از مولا امری ضروری است پیامبر فرمودند:« خداوند دوست دارد کارهایی را که روا داشته انجام دهند چنانکه دوست دارد از نافرمانی او چشم بپوشند»
۱-نماز وسیله جبران گذشته است
۲– قرآن، نسخه شفا بخش
۳– یاد خدا
اقسام یاد خدا
الف) ذکر زبانی:
مشغول داشتن زبان به ذکر خدا را میتوان نخستین مرحله از مراحل بهرهمندی از این نعمت بزرگ دانست که به صورتهای مختلف همچون تسبیح و دعا و استغفار و… ظهور پیدا مییابد این مرحله که خود زمنیهساز فکر و راهگشای قلبی به منزله سوخت حرکت انسان در مسیر کمال به حساب میآید چنانچه با آداب و شرایط آن همراه باشد از بهترین عبادات شمرده شده.
ب) ذکر قلبی:
آدمی را از ریا نجات میدهد و این مرتبه از ذکر بسیار ارزشمند است و دارای فضیلتی بس عظیم میباشد و منظور از آن در مرحله نخست توجه نمودن به خدای متعال در هنگام گناه و او را حاضر و ناظر دانستن است.
آثار و فواید یاد خدا
الف: آرامش دلها
ب: مانع آلودگی به گناه و معصیت
ج: روشنایی دل
د: جلب نظر و محبت الهی
و: کلید نیکوکاری:
ی: نافع مؤمنان
موانع یاد خدا
- وابستگی به دارایی و فرزندان
– پیروی از شهوات:
– خیال و آرزوها:
– سهو و سرگرمیها و ترجیح دنیا بر دین:
– دوستان ناباب
۴- توبه:
توبه پشیمانی،حسرت و اندوه گذشته است وحالت بیداری نسبت به نقصها است (تقوی، ۱۳۸۲، ص۳۶۳)
آثار معنوی توبه
۱- گذشت خداوند از بدیها:
۲- تبدیل بدی به نیکی:
۳- نجات از غرقاب گناه:
۴- محبوب خدا شدن:
۵- صفای باطن:
۶- امید به آینده:
آثار مادی توبه
۱- نزول برکات آسمانی:
۲- کمکهای مالی به توبه کننده
۳- کمکهای انسانی
جلب نعمتهای فراوان
- ـ دفع عذابهای دنیایی
۵- دعا
۶- امیدواری
آفات امیدواری
- امیدواری بدون عمل
- احساس ایمنی از مکر خداوند:
درجات تقوی
۱- تقوای عام:
۲- تقوای خاص
۳- تقوای خاصّالخاصّ که آن را ترک حلال است:
آثار و ثمرات تقوا
۱- پرهیز از گناه:
۲- سعادت جاویدان:
۳- تشخیص حق از باطل:
۴- هدایت و پذیرش حق:
۵- آسان شدن امور زندگی:
۶- نزول برکت:
۷- روزی بی حساب:
شکر خدا
- شکر زبانی: به این معناست که انسان به خاطر تنعم در نعمات الهی، حمد و ثنای خدا را به زبان آورد.
- شکر قلبی:انسان نعمتهای حضرت او را به خاطر بیاورد و در دل او را سپاس گوید.
- شکر عملی: مهمترین نوع شکر است به این صورت که انسان به قدر توان نعمتهای الهی را تلافی کرده و هر یک از نعمتها را در مسیر صحیح خویش و آنگونه که منعم و خداوند امر نموده است به کار بندد
آثار و برکات شکر
۱- افزایش نعمت: اگر شکر کنید نعمت شما را افزون خواهم کرد.
۲- استمرار نعمت: حضرت علی(ع) میفرمایند: چون طلیعه نعمتها به شما رسید با ناسپاسی دنباله آن را قطع نکنید.
۳- مصونیت از عذاب الهی: خداوند میفرماید: اگر ناسپاسی کنید قطعاً عذاب من سخت خواهد بود .
اخلاص
اخلاص یعنی خلوص نیت، یعنی انگیزه هر کار فقط رضای خدا باشد. پیامبر اکرم(ص) فرمودند((هر حقیقتی نشانهای دارد؛ و هیچ بندهای به حقیقت اخلاص نمیرسد، مگر زمانی که دوست نداشته باشد او را برای کارهای خداییاش ستایش کنند)) .
-اخلاص در عبادت
گروهی خدا را از روی میل و رغبت – و طمع به بهشت – عبادت میکنند که این کار تاجران است و گروهی از روی ترس – و وحشت از جهنم که این کار بردگان است امّا گروهی خدا را به جهت شکر و سپاس عبادت میکنند که این کار آزادگان است .
و این عبادت آزادگان است که قصهشان وصول به ولایت محض عبودیت است و عبادت را جهت عشق و محبت به خدای تعالی انجام میدهند که برترین نوع عبادت است .
– آثار و فواید اخلاص
- بصیرت و نورانیت دل
- حکمت و معرفت
- خضوع ماسویالله در برابر انسان مخلص
- کفایت امر و درمانده نشدن در کارها
- سعادت و کامیابی
- بالا رفتن اعمال و قبولی
- کمال عبادت
– مراتب خلوص
۱- گاهی عملی فقط برای غیر خدا انجام میگیرد که به آن ریای مطلق است و پناه بر خدا از آن که هیچگاه به درگه الهی راه نمییابد.
۲- گاهی عمل مطلقاً برای خداست و در آن هیچگونه نصیب و بهرهای برای غیر خدا نیست این عمل را خداوند متعال به بالاترین قیمت میخرد.
۳- گاهی عملی هزاران مرتبه و درجه است و غالباً تشخیص آن کار مشکلی است زیرا صاحب عمل اصلاً خیال ناخالصی به سرش نمیزند و آن را با اطمینان خاطر از اعمال خالصانه خود میشمرد غافل از اینکه عملش به شرک و ریا آلوده است.
ریا و خدعه
نقطه مقابل اخلاص می باشد.
از رسول اکرم سوال شد که فردای قیامت نجات در چیست؟ حضرت فرمودند:نجات تنها در این است که با خداوند از در خدعه و فریب وارد نشوید که خداوند به شما خدعه خواهد کرد و ایمانش را از وی سلب می کند.
کسی که با خدا خدعه می کند اگر درست بفهمد در واقع خود را فریب داده است. گفته شد یا رسول الله چگونه با خدا خدعه می کند؟ فرمود :فریضه ای که خدا بدان امر فرموده انجام می دهد ولی در نیت غیر خدا اراده می کنند.